Autor: Prof. dr Goran Vasin
U Prvom svetskom ratu, Karlovačka mitropolija nalazila se pod posebnom prismotrom državnih vlasti. Administrator vladika pakrački Miron Nikolić trudio se da što smirenije i što opreznije vodi crkvenu politiku, da smiruje nacioalne strasti i da očuva Crkvu i njenu organizaciju. Sam period rata prošao je u dugim pregovorima oko obnavljanja rada Bogoslovije, prepisci o stanju u manastirima, materijalnom stanju sveštenika i njihovih porodica. Kraj rata doneo je crkveno ujedinjenje i nove prilike u kojima je i Karlovačka mitropolija postala deo nove nacionalne države Srba, Hrvata i Slovenaca.
Sarajevski atentat, Vidovdana 1914. godine, dodatno je pogoršao položaj Srba u Monarhiji, koji je bio već znatno uzdrman suspendovanjem crkveno-školske autonomije 1912, smrću patrijarha Lukijana Bogdanovića 1913. godine i unutarsrpskim stranačkim sukobima koji su trajali decenijama. U tom smislu Crkva je bila pod posebnim nadzorom državne vlasti. NJeni episkopi su od 1912. bili u prilično delikatnom položaju, okrivljeni od dela političke javnosti za ukidanje autonomije i obezglavljeni nestankom i tragičnim događajima vezanim za patrijarha Lukijana. Prerana smrt administratora energičnog vladike gornjokarlovačkog Mihaila Grujića (marta 1914) ponovo je u prvi plan nametnula najstarijeg episkopa po posvećenju, vladiku pakračkog Mirona Nikolića.
Ovaj iskusni arhijerej sa 24 godine episkopske službe i 69 godina života imao je zadatak da očuva Crkvu u ratnom vihoru i Srbe na teritoriji Karlovačke mitropolije što više i umešnije sačuva od stradanja koja su počela u Bosni i Hercegovini. Po prirodi strpljiv i pomirljiv, odmeren, vladika Nikolić je dobro ocenio da su mu manevarske sposobosti vrlo male i zbog toga je od prvih dana Julske krize pozivao na smirenost, na lojalnost i na racionalno ponašanje bez antidržavnih javnih manifestacija. Slično su učinili i ostali episkopi Mitropolije. Posle napada Austrougarske na Srbiju Crkva je bila pod posebnim pritiskom da učini sve da primiri svoje vernike i da kod srpskih vojnika u Austrougarskoj vojsci pojača osećanje pripadnosti Dinastiji i Monarhiji. Sam period rata prošao je, u već pomenutim, dugim pregovorima oko obnavljanja rada Bogoslovije, prepisci o stanju u manastirima, a raspravljalo se i o materijalnom stanju sveštenika i njihovih porodica. Posebno umešno vladika Nikolić nosio se sa materijalnim nedaćama Mitropolije i sveštenika koje je institucionalno uporno i vešto rešavao. Kraj rata doneo je crkveno ujedinjenje i nove prilike u kojima je i Karlovačka mitropolija postala deo nove nacionalne države Srba, Hrvata i Slovenaca.
Tokom Velikog rata, stanje je bilo vrlo teško. Zgrada Bogoslovije je devastirana, manastiri često opljačkani skupljanjem prihoda za carsku vojsku. Deo sveštenika bio je hapšen i interniran. Vladika Miron Nikolić koji je administrirao Mitropolijom, uložio je velike napore i značajnu snagu da stanje drži pod kontrolom. I pored poznih godina, odmereno i mudro je uspeo da nađe politički balans i sačuva Crkvu.
Značaj Karlovačke mitropolije bio je važan i za Srpsku crkvu između dva svetska rata. NJene institucije, inkorporirane su u najvećoj meri u obnovljenu srpsku patrijaršiju. Episkopi nekadašnje mitropolije nastavili su crkveni život u novoj državi i novoj crkvenoj organizaciji. Vladika Miron Nikolić doživeo je duboku starost. Umro je pred samo izbijanje Drugog svetskog rata, u Jugoslaviji februara 1941. Vladika Georgije Letić temišvarski i kasnije banatski bio je član Sinoda i komisije za pisanje Ustava SPC. Vladika Georgije Zubković budimski bio je kandidat za patrijarha 1938, preživeo je sa svojom eparhijom i Drugi svetski rat. Vikarni vladika Ilarion Zeremski, učesnik Pariske mirovne konferencije, vrsni teolog, istoričar, poznavalac istorije Karlovačke mitropolije, postao je vladika gornjokarlovački. Umro je 1931. godine. Protosinđel Maksimilijan Hajdin je takođe umro kao episkop gornjokarlovački. Grob su mu oskrnavile ustaše tako da se ne zna mesto njegovog konačnog počinka. Jeromonah Valerijan Pribićević, brat uticajnog Svetozara Pribićevića, bio je tokom 1939. izabran za vikarnog episkopa sremskog. Jeromonah Vikentije Vujić nasledio je na tronu banatskih episkopa Georgija Letića 1936. godine.
Ostavi komentar